Hepimiz kemiklerimizin sağlamlığı için genellikle kalsiyum alırız. Ya bu kalsiyum kemiklerimize bir faydası olmadığı gibi kalbimize de zarar veriyorsa?
Bugün kemik sağlığını koruyan ve aynı zamanda kalbimizi koruyan bir vitaminden bahsedeceğiz. Diğer taraftan koroner kalp hastalıklarının neden bu kadar yaygın olduğuna dair bir gizemi çözmeye çalışacağız.
Yaş aldıkça hem kemik erimesi hem de kalp sağlığı riskimiz daha fazla artar kemiklerimiz zayıflar ve incelir ve bunu da osteoporoz diye adlandırırız. Diğer taraftan damarlarda kalsiyum birikmesi ile karakterize olan koroner arter hastalığı yaşlandıkça artar. Yani osteoporoz da kalsiyum eksikliği yaşarken koroner arterlerde de kalsiyum fazlalığı vardır.
Özellikle yaşlandıkça osteoporozu tedavi etmek için kalsiyum alırız. Ya aldığımız bu kalsiyum kalbimize zarar veriyorsa?
Yakın zamanda yapılan bir araştırma kalsiyum alımının koroner arter hastalığı riskini artırabileceğini gösteriyor. Araştırma kalsiyum takviyelerinin sağlıklı menopoz sonrası kadınlarda kalp hastalıkları riskini %15 artırdığını buldu. bu da bize şunu gösteriyor; aldığımız kalsiyum takviyeleri damarlarımızda birikip koroner arter hastalığı denilen kalp hastalığına yol açabilir. Daha da ilginci yapılan bir meta analizde kırık olasılığını azaltmak için verilen kalsiyum ve D vitamini takviyesinin yaşlı yetişkinlerde kırık vakalarını zaten azaltmadığı görüldü.
İşte burada K2 vitamini devreye giriyor:
K2 vitamini nedir?
K2 Vitamini, K Vitamininin iki ana formundan biridir. Yeşil yapraklı sebzelerde bulunan K1 Vitamininden (phylloquinone) hem kaynağı hem de vücuttaki işlevi bakımından farklılık gösterir. K2 Vitamini öncelikle natto gibi fermente gıdalardan, bir Japon fermente soya yemeği, süt ürünleri, özellikle otla beslenen hayvanlardan elde edilenler ve bazı etler ve fermente gıdalardan elde edilir. Ayrıca bir dereceye kadar insan bağırsağındaki bakteri florası tarafından da üretilir.
Çoğu hayvan, doğal olarak K1 vitamini bakımından zengin olan yeşil yapraklı bitkiler yerine tahıl ile beslenmektedir. Bu durum, hayvanların vücudunda K1’den K2’ye dönüşümü azaltır ve sonuç olarak hayvansal ürünlerin K2 vitamini içeriğinde düşüşe neden olur.
Kemik Sağlığı İçin Önemi
K2 Vitamini, kemik matriksinde kalsiyumu bağlamak için gerekli olan bir protein olan osteokalsin üzerindeki etkisi yoluyla kemik sağlığında önemli bir rol oynar, böylece kemik gücünü artırır ve kırık riskini azaltır. Osteokalsinin kalsiyumu bağlamak için karboksile edilmesi (aktive edilmesi) gerekir ve bu aktivasyon işlemi K2 Vitamini gerektirir. Yeterli K2 Vitamini olmadan osteokalsin inaktif kalır ve kalsiyumu etkili bir şekilde bağlayamaz, bu da kemiklerin zayıflamasına ve osteoporoz riskinin artmasına neden olur.
Damar Sağlığı İçin Önemi
Damar sağlığı açısından K2 Vitamininin rolü, arteriyel kireçlenmenin en güçlü inhibitörlerinden biri olan Matriks Gla Proteinini (MGP) aktive etme yeteneği etrafında dönmektedir. Kemiklerdeki osteokalsin gibi MGP’nin de işlevini yerine getirebilmesi için karboksile edilmesi gerekir. MGP aktive edildiğinde, kalsiyumun kan damarı duvarlarında birikmesini önler, böylece kireçlenmeyi önler ve arterlerin esnekliğini korur. Bu, kalp krizi ve felce yol açabilen ateroskleroz gibi kardiyovasküler hastalıkların önlenmesi için çok önemlidir.
Genel Sağlık Etkileri
K2 Vitamininin önemi kemik ve damar sağlığının ötesine geçerek enerji metabolizması ve beyin sağlığı gibi süreçlere de yansımaktadır. Bununla birlikte, kemiklerde kalsiyum birikimini düzenlemedeki ve vasküler kireçlenmeyi önlemedeki rolü, K2 Vitamininin kemik gücünü arttırmak ve arteriyel sertliği önlemek arasında sunduğu kritik dengeyi vurgulamakta ve genel sağlığın korunmasındaki öneminin altını çizmektedir.
Kritik rollerine rağmen, K2 Vitamininin birçok ülkede Önerilen Günlük Alım Miktarı (RDA) yoktur ve önemine ilişkin farkındalık diğer vitaminlere kıyasla nispeten daha düşüktür. Bununla birlikte, özellikle kemik ve kardiyovasküler hastalık riski taşıyan bireyler için diyet veya takviye yoluyla yeterli K2 Vitamini alımının sağlanması, sağlığı korumanın ve hastalıkları önlemenin önemli bir yönüdür.
D Vitamini ile bu sistem arasındaki ilişki de önemlidir ancak biraz dolaylı olarak işlev görür. D Vitamini öncelikle kalsiyum emilimi ve kemik sağlığındaki rolüyle bilinir. Kemik mineralizasyonunda rol oynayan osteokalsin ve vasküler kalsifikasyonun önlenmesi için MGP gibi aktivasyonları için K2 Vitamini gerektiren proteinlerin üretimini uyarır. Böylece D Vitamini, bu proteinleri aktive etmek için vücuttaki K2 Vitamini talebini artırır. D Vitamini ve K2 Vitamini arasındaki denge çok önemlidir, çünkü D Vitamini kalsiyumun kana emilimini teşvik ederken, K2 Vitamini kalsiyumun ihtiyaç duyulan kemiklere ve dişlere yönlendirilmesine yardımcı olur ve arterlerde, böbreklerde ve diğer yumuşak dokularda birikmesini önler.
Bu nedenle, hem D Vitamini hem de K2’nin yeterli miktarda alınması, kemik yoğunluğunun ve kardiyovasküler sağlığın korunması için çok önemlidir ve insan beslenmesi ve sağlığın korunmasındaki etkileşimlerinin önemini vurgular.
Araştırmalar ne diyor?
Koroner arter hastalığı (KAH) ve K2 vitamini arasındaki ilişki, KAH’a katkıda bulunan önemli bir faktör olan vasküler kalsifikasyonun düzenlenmesini içerir. Çeşitli çalışmalar, K2 vitamininin KAH riskini azaltmadaki ve vasküler kalsifikasyonun ilerlemesini etkilemedeki potansiyel rolünü vurgulamaktadır:
Daha yüksek K2 vitamini alımı, daha düşük koroner kalp hastalığı (KKH) riski ile ilişkilendirilirken, K1 vitamini alımı ile KKH arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Bu durum, K2 vitamininin kardiyovasküler sağlıkta K1 vitamininden daha önemli bir rol oynayabileceğini düşündürmektedir (Haugsgjerd vd., 2020).
K2 vitamini takviyesi, sistemik kalsifikasyon ve arteriyel sertliği modifiye ederek kardiyovasküler sonuçların iyileştirilmesiyle ilişkilendirilmiştir; bu da K2 vitamini takviyesinin kardiyovasküler sağlığı iyileştirmek için umut verici bir seçenek olabileceğini düşündürmektedir (Hariri ve ark., 2021).
Önceden koroner hastalığı olmayan ve K2 vitamini takviyesi almak üzere randomize edilen hastalarda, 2 yıllık takip süresi boyunca CAC gelişiminde anlamlı olmayan bir azalma görüldü. CAC ≥400 AU olan yüksek riskli hastalarda CAC ilerlemesi anlamlı derecede daha düşüktü. Ek olarak, K2 vitamini takviyesi AMI, revaskülarizasyon ve tüm nedenlere bağlı ölüm riskini önemli ölçüde azalttı.(Hasific ve ark., 2022).
Peki kemik sağlığı için K2 vitamini ne anlama geliyor?
K2 vitamini, hem kemik metabolizmasını hem de vasküler kalsifikasyonu etkileyerek kemik sağlığında önemli bir rol oynar. K2 vitamini ve kemik sağlığı arasındaki ilişki, kemik kalitesini iyileştirme, kemik mineral yoğunluğunu (KMY) artırma ve kırık riskini azaltma konusundaki potansiyel faydalarını ortaya koyan kapsamlı bir şekilde incelenmiştir. İşte son araştırmalardan elde edilen temel bulguların bir özeti:
Kemik Metabolizması ve Osteokalsin Aktivasyonu: K2 Vitamini, kalsiyum bağlanması ve kemiğe dahil edilmesi için çok önemli bir kemik matriks proteini olan osteokalsinin gama-karboksilasyonu için gereklidir. Bu süreç kemik gücünü ve sağlığını korumak için hayati önem taşımaktadır (Hamidi ve ark., 2013).
Kemik Kalitesi ve Gücü Üzerindeki Etkisi: Özellikle menaquinone-7 (MK-7) formundaki K2 vitamininin sadece kemik mineral içeriğini (BMC) ve kemik mineral yoğunluğunu (BMD) iyileştirmekle kalmadığı, aynı zamanda kemik geometrisini ve gücünü de olumlu yönde etkilediği gösterilmiştir, bu da kemik sağlığında yoğunluğun ötesinde daha geniş bir rol oynadığını göstermektedir (Sato, 2013).
SXR Aktivasyonu Yoluyla Etki Mekanizması: Vitamin K2’nin kemik oluşumu üzerindeki etkilerine Steroid ve Ksenobiyotik Reseptör (SXR) üzerindeki etkisi aracılık eder, kemiğe özgü genlerin ekspresyonunu teşvik eder ve kemik oluşumunu ve sağlığını artıran osteoblastik aktiviteyi destekler (Tabb ve ark., 2003).
Osteoporozun Önlenmesi: K2 vitamini takviyesi, menopoz sonrası kadınlarda kemik kaybı oranlarının azalması ve kırık riskinin azalması ile ilişkilendirilmiştir ve osteoporozu yönetmede ve kemik sağlığını iyileştirmede terapötik bir ajan olarak potansiyelini vurgulamaktadır (Maresz, 2021).
Sonuç olarak, K2 vitamini osteokalsini aktive ederek, kemik kalitesini artırarak ve potansiyel olarak osteoporoz ve kırık riskini azaltarak kemik sağlığında önemli bir rol oynamaktadır.
