The Lancet ve WHO’nun çalışması, dünya çapında 3 milyar kişinin nörolojik rahatsızlık yaşadığını ve acil eylem çağrısı yapıyor.
The Lancet Neurology, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ile işbirliği içinde, nörolojik rahatsızlıkların tırmanan küresel krizine ışık tutan kapsamlı bir çalışmayı açıkladı. 2021 veri analizine göre, dünya çapında 3 milyardan fazla insan nörolojik rahatsızlıklarla boğuşuyor ve bu rahatsızlıklar dünya genelinde engellilik ve sağlık sorunlarının başlıca nedeni olarak öne çıkıyor.
Küresel Hastalık Yükü, Yaralanmalar ve Risk Faktörü Çalışması’nın (GBD) bir parçası olan çalışma, 1990’dan bu yana nörolojik rahatsızlıklara atfedilen engelliliğe göre ayarlanmış yaşam yıllarındaki (DALY) %18’lik artışı vurgulayarak nörolojik sağlığın durumuna ilişkin korkunç bir tablo çiziyor. Bu artış, inme ve migrenden demans ve otizm spektrum bozukluğuna kadar geniş bir yelpazeyi kapsayan ve her biri küresel sağlık kaybına önemli ölçüde katkıda bulunan bu hastalıkların artan yükünün altını çizmektedir.
Bu krizin özellikle endişe verici bir yönü, nörolojik sağlık kayıplarının ve ölümlerin %80’inden fazlasının kaydedildiği düşük ve orta gelirli ülkeler üzerindeki orantısız etkisidir. Yüksek gelirli ülkelerde 100.000 kişi başına düşen nöroloji uzmanı sayısı, düşük gelirli ülkelere kıyasla 70 kat daha fazladır. Sağlık altyapısı ve kaynaklarındaki bu eşitsizlik, bu eşitsizliklerin giderilmesi için küresel sağlık girişimlerine duyulan acil ihtiyacın altını çizmektedir.
2021’de sağlık kaybına neden olan ilk on nörolojik durum arasında inme, neonatal ensefalopati (beyin hasarı), migren, demans, diyabetik nöropati (sinir hasarı), menenjit, epilepsi, erken doğum komplikasyonları, otizm spektrum bozukluğu ve sinir sistemi kanserleri yer almaktadır. Özellikle, nörolojik rahatsızlıklar genellikle erkeklerde daha fazla engelliliğe neden olurken, kadınlar migren ve demans gibi rahatsızlıklardan orantısız bir şekilde etkilenmektedir.
Rapor, 1990’dan bu yana yaşa göre standardize edilmiş DALY oranlarının düşmesi şeklinde bir umut ışığı sunmakta, demografik değişikliklerin ve daha uzun yaşam sürelerinin, etkilenenlerin mutlak sayılarındaki artışın arkasındaki ana faktörler olduğunu öne sürmektedir. Bununla birlikte, diyabetik nöropati, 1990’dan bu yana küresel vakalarda üç kattan fazla artışla en hızlı büyüyen nörolojik durum olarak ortaya çıkmış ve dünya çapında diyabet vakalarındaki artışa paralel olarak artmıştır.
Çalışma ayrıca nörolojik rahatsızlıklar için değiştirilebilir 20 risk faktörünü vurgulayarak önleme potansiyeline ışık tutmaktadır. Yüksek sistolik kan basıncı ve ortam ve ev içi hava kirliliği gibi temel risk faktörlerinin ortadan kaldırılmasının inme DALY’lerinin %84’üne kadarını önleyebileceğini öne sürmektedir. Diğer önleyici tedbirler arasında, sırasıyla idiyopatik zihinsel engellilik ve demans yükünü önemli ölçüde azaltabilecek kurşun ve yüksek açlık plazma glikoz seviyelerine maruz kalmanın azaltılması yer almaktadır.
Bu artan sağlık krizine yanıt olarak Dünya Sağlık Asamblesi, nörolojik bozuklukların uzun süredir ihmal edilmesiyle mücadele etmeyi amaçlayan Epilepsi ve Diğer Nörolojik Bozukluklara İlişkin Sektörler Arası Küresel Eylem Planı 2022-2031’i (IGAP) kabul etmiştir. Bu iddialı plan, nörolojik bozuklukların önlenmesi, erken teşhisi, tedavisi ve rehabilitasyonunu iyileştirmeyi amaçlamakta ve eşitlik ve kaliteli bakıma erişim sağlamak için araştırma, sağlık işgücü desteği ve hizmet sunumuna daha fazla yatırım yapılması gerektiğini vurgulamaktadır.
Potansiyel bir sağlık devriminin eşiğinde dururken, harekete geçme çağrısı açıktır: nörolojik hastalıkların giderek büyüyen kriziyle mücadele etmek için uyumlu, küresel bir çaba gerekmektedir. IGAP’ta ortaya konan stratejik hedeflere bağlı kalınarak, nörolojik hastalıkların yükünün önemli ölçüde azaltıldığı ve bu hastalıklardan etkilenenlerin yaşam kalitesinin büyük ölçüde iyileştirildiği bir gelecek için umut vardır.
